Η περιγραφική αξιολόγηση μαθητών: ταξικό κόσκινο – φακέλωμα - εντατικοποίηση

Η περιγραφική αξιολόγηση μαθητών: ταξικό κόσκινο – φακέλωμα - εντατικοποίηση

Ξεκίνησαν τα σεμινάρια επιμόρφωσης των στελεχών εκπαίδευσης για την εφαρμογή της περιγραφικής αξιολόγησης των μαθητών. Αν και δεν έχει ανακοινωθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα εφαρμογής, ούτε είναι ξεκάθαρος ο τρόπος που αυτή θα γίνει, υπάρχουν τα επίσημα κείμενα του ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής) που την περιγράφουν με κάθε λεπτομέρεια. Με βάση αυτά, γνωρίζουμε  πως η περιγραφική αξιολόγηση εισάγεται από το Νηπιαγωγείο ως την Γ΄ Γυμνασίου, δηλαδή, σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση.

Το μοντέλο που προτείνεται είναι δαιδαλώδες. Μένει να δούμε αν θα τεθεί σε εφαρμογή στην ολότητά του ή θα επιλέξουν να το «μαζέψουν» λίγο για να είναι βατό και για να μην προκληθούν σφοδρές αντιδράσεις. Το ΙΕΠ ενημέρωσε πως δεν καταργείται η αριθμητική βαθμολογία αλλά προστίθεται άλλη μία δοκιμασία ελέγχου. Είναι φανερό πως η κυβέρνηση υλοποιεί τις κατευθύνσεις των Ε.Ε. και ΟΟΣΑ, που είχαν επισημάνει πως δεν αρκεί η αριθμητική βαθμολογία για την κατάταξη των μαθητών και ζητούσαν επιπλέον αξιολογική διαδικασία. Κανείς, φυσικά, δεν μπορεί να γνωρίζει πόσο θα επηρεάσουν οι πολιτικές εξελίξεις και οι αλλεπάλληλες εκλογές την εφαρμογή του νέου μέτρου. Πάντως, οι συνδικαλιστικές παρατάξεις που αναφέρονται στα κυρίαρχα αστικά κόμματα, έσπευσαν να καταθέσουν τη συμφωνία τους.
Επιγραμματικά και με βάση το προτεινόμενο μοντέλο: Κάθε εκπαιδευτικός καλείται να χρησιμοποιήσει 6 μεθόδους αξιολόγησης: αυτοαξιολόγηση, ετεροαξιολόγηση, γραπτές δοκιμασίες, φάκελος μαθητή, συζήτηση και παρατήρηση που περιλαμβάνει 4 διαφορετικές τεχνικές: ανεκδοτικές καταγραφές, τρέχουσες καταγραφές, κλίμακες ελέγχου, κλίμακες διαβάθμισης (ρουμπρίκες).Τις παραπάνω μεθόδους θα τις εφαρμόσει μέσα από 4 στάδια αξιολόγησης στην τάξη (συλλογή, καταγραφή, ερμηνεία και ανάλυση, αξιοποίηση και ερμηνεία) και πρέπει να συντάξει έκθεση προόδου για κάθε μαθητή, η οποία διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες: αποτύπωση της αξιολόγησης στην τάξη και στο σχολείο, αποτύπωση της αξιολόγησης στα διάφορα μαθήματα, γενική μαθησιακή πορεία και επόμενα βήματα. Στα πλαίσια αυτά, θα τηρείται Φάκελος του Μαθητή (portfolio) και πιθανά θα συμπληρώνεται κάποια ηλεκτρονική φόρμα.
Είναι ολοκάθαρο πως με την περιγραφική αξιολόγηση εντατικοποιείται η εργασία των εκπαιδευτικών. Οι 30 ώρες εργασιακού ωραρίου δεν θα επαρκούν και ο τεράστιος όγκος δουλειάς είτε θα ολοκληρώνεται με παραπέρα παραμονή στο σχολείο είτε θα μεταφέρεται στο σπίτι. Με απλά λόγια, η κυβέρνηση δε στριμώχνει μόνο στους μαθητές αλλά στρέφεται ταυτόχρονα και ενάντια στα εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών. Ακόμη κι αν απλοποιηθεί το μοντέλο που προτείνεται, ο φόρτος εργασίας-εντατικοποίηση είναι δεδομένος.
Περιγραφική αξιολόγηση σημαίνει πως δεν υπάρχει πλευρά του μαθητή που να μην υπόκειται σε κριτική αποτίμηση. Στη σημερινή φάση ολομέτωπης επίθεσης στα εκπαιδευτικά δικαιώματα, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν την αξιολόγηση των μαθητών σε χαλαρά πλαίσια. Οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος (ίσως αλλάξει κι αυτό) γίνονται το απόλυτο κριτήριο σύγκρισης-αξιολόγησης.
Αξιολογείται η προσωπικότητά του μαθητή. Ενδεικτικά, αξιολογούνται το ενδιαφέρον, η συμμετοχή, η συνεργασία, η προθυμία, η αυτονομία, η ανάληψη ευθυνών και πολλά άλλα. Απ’ τις χαραμάδες της περιγραφικής αξιολόγησης εισχωρεί η αξιολόγηση της διαγωγής.
Από το νηπιαγωγείο οι μικροί μαθητές πρέπει να εξοικειωθούν με την έννοια της αυτοαξιολόγησης, που είναι πλευρά της περιγραφικής. Ο μαθητής πρέπει να «αναλαμβάνει την ευθύνη για τη μάθησή του και να θέτει στόχους για τον εαυτό του». Ως ένα κριτήριο αξιολόγησης του μαθητή αναφέρεται «η αυτοαξιολογική του δεξιότητα»! Με απλά λόγια, η «αυτογνωσία» που επιδιώκει η περιγραφική αξιολόγηση, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνειδητοποίηση από πολύ νωρίς, για το μέχρι πού μπορεί να φτάσουν τα όνειρά του. Έτσι, ο «κακός» μαθητής, αυτός που «δεν τα καταφέρνει και τόσο καλά», πρέπει να καταλάβει πως δεν μπορεί να θέτει πολύ υψηλούς στόχους.
Η περιγραφική αξιολόγηση είναι ένα ακόμα εργαλείο ελέγχου της μαθητικής ροής, όπως και κάθε εξεταστική-αξιολογική διαδικασία. Μέχρι την τελική αριθμητική αποτύπωση της αξιολόγησης, ο μαθητής θα περνάει από ψιλό κόσκινο. «Χαλαρότητα» τέλος! Όλα γίνονται πιο αυστηρά. Οι αλλαγές που φέρνει ο νόμος Γαβρόγλου στο Λύκειο με την εισαγωγή πολλαπλών εξεταστικών φραγμών, που οδηγούν σε ένα πιο ταξικό σχολείο με πιο αντιδραστικό περιεχόμενο, χρειάζονται και την περιγραφική αξιολόγηση στις παρακάτω βαθμίδες για να απλώσουν και να στεριώσουν.
Φαίνεται πως οι μικροί μαθητές θα βρεθούν μέσα σε αξιολογική περικύκλωση. Αν εξοικειωθούν με ένα πλαίσιο συνεχούς αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης, τότε ως ενήλικες θα λειτουργούν ανάλογα. Οι εκπαιδευτικοί, που βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με τη δική τους αξιολογική περικύκλωση, θα πρέπει να εκπαιδεύσουν τους μαθητές τους για να εφαρμόσουν τις προτεινόμενες πρακτικές και να εμπεδώσουν την αντίληψη που τις συνοδεύει. Γι’ αυτό, μέσα από κύκλους επιμόρφωσης  που οργανώνονται σε όλες τις περιπτώσεις εφαρμογής νέων μέτρων, πρέπει να πειστούν άπαντες πως όλα αυτά είναι για το καλό.
Μέσα από τον εξονυχιστικό έλεγχο των μαθητών, καταλογίζονται στον εκπαιδευτικό ευθύνες για τα προβλήματα και την πρόοδό τους. Τα καταγεγραμμένα στοιχεία αξιολόγησης των μαθητών αποτελούν και στοιχεία της δικής του αξιολόγησης. Η πρόοδος των μαθητών, που θα περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια, συνδέεται με την αυτοαξιολόγηση-αξιολόγηση του σχολείου και των εκπαιδευτικών. Αυτό αναφέρεται με σαφήνεια στις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ και της Ε.Ε. αλλά φαίνεται καθαρά και από τα κείμενα που συνοδεύουν τον «προγραμματισμό και την αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου»-αξιολόγηση-χειραγώγηση.
Στήνοντας ένα πλέγμα αξιολόγησης και ελέγχου, το σύστημα προσπαθεί να συγκαλύψει τις ευθύνες του και να αναγάγει τον εκπαιδευτικό-ταξικό αποκλεισμό σε προσωπική ανικανότητα και ευθύνη του μαθητή. Εμμέσως πλην σαφώς, ενοχοποιείται και η οικογένεια του μαθητή. Επίσης, αθωώνονται οι αντιδραστικές πολιτικές που διαλύουν τα λαϊκά δικαιώματα και καταστρέφουν το μέλλον της νεολαίας.
Την ώρα που η κυβέρνηση ετοιμάζεται να εισάγει ένα μέτρο που θα επιφέρει σοβαρές αλλαγές σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση, οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες (ΟΛΜΕ-ΔΟΕ) δεν έχουν πάρει ακόμη θέση, παρόλο που όλες οι παρατάξεις έχουν τοποθετηθεί για το θέμα δημόσια. Είναι φανερό ότι και σε αυτό το ζήτημα θέλουν να αφήσουν ανενόχλητη την κυβέρνηση να κάνει τη δουλειά της.
Οι κυρίαρχες παρατάξεις (πρώην και νυν κυβερνητικά φερέφωνα) συμφωνούν κι επαυξάνουν για την περιγραφική αξιολόγηση. Οι προβληματισμοί που εκφράζουν είναι προσχηματικοί και σε ζητήματα επί της διαδικασίας και όχι επί της ουσίας. Καταλαβαίνουν πως το προτεινόμενο μοντέλο θα βρει αντιδράσεις και ζητάνε απλοποίηση και τροποποιήσεις.
Σύγχυση, όμως, δημιουργείται και από τις τοποθετήσεις εκείνων που λένε ότι διαφωνούν. Ο ρεφορμισμός και η παιδαγωγική ονειροπόληση που χαρακτηρίζει τις κυρίαρχες δυνάμεις της εκπαιδευτικής αριστεράς, δημιουργεί αμηχανία μπροστά στο μέτρο της περιγραφικής αξιολόγησης. Γι’ αυτό, μαζί με τις σωστές επισημάνσεις που κάνουν (φακέλωμα, μηχανισμός αποκλεισμού, όξυνση των ταξικών φραγμών, σύνδεση της αξιολόγησης των μαθητών με αυτή του σχολείου και των εκπαιδευτικών), ανασύρουν από το ντουλάπι το ελιξίριο για όλες της εκπαιδευτικές ασθένειες, που φέρει το όνομα «Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο».
Το ΠΑΜΕ θεωρεί πως το μέτρο της περιγραφικής αξιολόγησης θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά, αν άλλαζαν ή βελτιώνονταν οι όροι για την αξιοποίησή του και το δίλλημα που τίθεται σήμερα είναι τι σχολείο θέλουμε! Γράφει χαρακτηριστικά: «Θα είχε ουσία να συζητάμε για το όποιο εργαλείο παιδαγωγικής αξιολόγησης των μαθητών, αν άλλαζαν ή βελτιώνονταν οι όροι για την αξιοποίησή του, δηλαδή, η ίδια η σχολική πραγματικότητα... Το πραγματικό δίλημμα λοιπόν δεν είναι:  «βαθμολογική ή περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών» αλλά: «σχολείο της αγοράς, των ταξικών φραγμών και της ημιμάθειας ή  σχολείο που θα έχει στόχο την ολόπλευρη μόρφωση και διαπαιδαγώγηση των μαθητών»;
Οι Παρεμβάσεις αναφέρουν πως αυτό που χρειαζόμαστε είναι «ένα νέο όραμα για το σχολείο και την κοινωνία θεμελιωμένο πάνω στο δημοκρατικό διάλογο των εκπαιδευτικών με την εργαζόμενη πλειοψηφία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη ρήξη με την καπιταλιστική βαρβαρότητα. Επιθυμούμε να είμαστε παιδαγωγοί και όχι ταξινομητές της απόδοσης και της συμπεριφοράς των μαθητών μας». Προσπερνώντας τη λέξη «παιδαγωγός», που εξαρτά τη σημασία της  από ποιο πολιτικό-ιδεολογικό φορτίο φέρει, δεν μπορούμε να μην σχολιάσουμε πως το «νέο όραμα» και η «ρήξη με την καπιταλιστική βαρβαρότητα» πρακτικά είναι πρόταση φυγής από την πραγματικότητα. Κι επειδή δεν μπορούν χωρίς να καταθέσουν εναλλακτική πρόταση, προτείνουν «να γενικευτεί και να συστηματοποιηθεί» από τους συλλόγους διδασκόντων η πρακτική που εφαρμόζεται ως σήμερα στο Νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξης του Δημοτικού! Μόνο που τους διαφεύγει κάτι απλό, ότι το σύστημα έχει επιλέξει επιθετική γραμμή κι έτσι θα προχωρήσει, αν δεν το σταματήσουμε με τους αγώνες μας.
Εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές δεν πρέπει να μπερδεύονται από αναλύσεις που προσπερνούν την πραγματικότητα. Η ονειροπόληση θολώνει την πραγματική εικόνα και δημιουργεί σύγχυση. Πρέπει να είναι καθαρό πως η κυβέρνηση θέλει να εφαρμόσει τη νέα μέθοδο αξιολόγησης των μαθητών όχι για να διευκολύνει το έργο των εκπαιδευτικών με φακέλους ενημέρωσης, όχι για να δώσει στους γονείς ολοκληρωμένη και αντικειμενική εικόνα της προόδου των παιδιών τους αλλά γιατί αυτό το μέτρο, σε αυτή τη δεδομένη συγκυρία, υπηρετεί την κεντρική πολιτική του συστήματος που υψώνει τείχη για να περιορίσει κι άλλο τα εκπαιδευτικά, εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα της νεολαίας.
Συνοψίζοντας: Το μέτρο της περιγραφικής αξιολόγησης των μαθητών κινείται σε τρεις βασικούς αντιδραστικούς άξονες:
Το γενικευμένο και εφ όρου ζωής φακέλωμα των μαθητών καθώς και την συμφιλίωσή της με την κατασταλτική κουλτούρα της αξιολόγησης.
Την από νωρίς αποθάρρυνση της μαθητικής νεολαίας από το δικαίωμα στις σπουδές.
Τη φρενήρη εντατικοποίηση της δουλειάς και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Μπορούμε σήμερα, παρά τις δυσκολίες, να πετύχουμε νίκες. Από κοινού, εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές  πρέπει να συνεργαστούν και να οργανώσουν τη δράση τους, ώστε η περιγραφική αξιολόγηση να ανατραπεί.