Η ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΠ

Τα διλήμματα της προσχολικής αγωγής

Έχει προκαλέσει διάφορα σχόλια, ίσως και αμηχανία η αρνητικότητα (που εκφράζεται από τις «αγωνιστικές κινήσεις») απέναντι στο αίτημα της δίχρονης προσχολικής αγωγής. Στην πορεία ανακαλύψαμε βέβαια πως δεν είμαστε και τόσο «ανάδελφοι». Ας βάλουμε όμως τα πράγματα στη θέση τους.
Η «δίχρονη υποχρεωτική προσχολική αγωγή» (ΔΥΠΑ στο εξής για οικονομία) πρόκειται για ένα «γωνιασμένο» θεσμικό αίτημα που προσπαθεί να κατοχυρώσει το επάγγελμα του\ της νηπιαγωγού και την επέκταση της δημόσιας προσχ. Αγωγής μέσα από μια ευθύγραμμη, θεσμική λογική:η υποχρεωτικότητα θα…υποχρεώσει τους γονείς να στέλνουν τα παιδιά τους στα δημόσια νηπιαγωγεία, αυτό με τη σειρά της θα υποχρεώσει την πολιτεία να ιδρύσει νηπιαγωγεία, να επεκτείνει την προσχολική αγωγή κλπ. Τι πιο φυσικό; Όλα ωραία και ταχτοποιημένα!
Το «γωνιασμένο» και γραμμικό σχήμα δεν έχει και… πολύ τύχη αν ένας βασικός κρίκος αυτής της ευκταίας πορείας σπάσει και το ντόμινο καταρρεύσει. Αν το κράτος, δηλαδή αυτοί που το διευθύνουν, δεν έχει τη θέληση να ιδρύσει νηπιαγωγεία και σχολεία (αλλά το αντίθετο, ειδικά σήμερα) τότε τι γίνεται; Ποιος θα πληρώσει το…κόστος της υποχρεωτικότητας; Και το σπουδαιότερο, πώς θα αντιταχθούμε σε αυτή την αντίστροφη (σε σχέση με τα προσδοκώμενα) πορεία;
Πολύ απλά αυτό που λέμε και στην προκήρυξη:
«…Η υποχρεωτικότητα της υπόλοιπης βασικής εκπαίδευσης (δημοτικό-γυμνάσιο) εμπόδισε μήπως το κλείσιμο, την υποβάθμιση και τις κακόφημες συμπτύξεις και συνενώσεις σχολείων; Το ζητούμενο δεν είναι μια θεσμική ρύθμιση…».
Ιστορικά βέβαια η υποχρεωτικότητα στην βασική εκπαίδευση επιβλήθηκε με την ουσιαστική και λειτουργική έννοια του όρου μετά την ιστορική παρένθεση που άνοιξε η Οχτωβριανή Επανάσταση και ήταν η άλλη όψη της κατάργησης της παιδικής εργασίας (που πρώτα η επανάσταση αυτή κατοχύρωσε και…θεσμικά). Και σαφώς όλα αυτά ήταν και παραμένουν μια κατάκτηση. Μια κατάκτηση που δοκιμάζεται (και παραβιάζεται βέβαια) από την διαρκώς επιδεινούμενη για τους λαούς, καπιταλιστική πραγματικότητα.
Η προσχολική αγωγή ακολούθησε λίγο διαφορετική πορεία.
Παρουσιάστηκε καλύπτοντας την ανάγκη απασχόλησης και φροντίδας για τα παιδιά των εργατριών και τα πρώτα νηπιαγωγεία (τρόπον τινά) της εποχής δημιουργήθηκαν από τους ουτοπιστές σοσιαλιστές σαν τον Όουεν και «ανθρωπιστές» καπιταλιστές του αγγλοσαξονικού κόσμου στον προπροηγούμενο αιώνα που φλέρταραν με την σοσιαλιστική ουτοπία.
Στην αρχή ιδρύονταν γύρω και κοντά στα εργοστάσια και στην πορεία «απομακρύνθηκαν» όσο το νηπιαγωγείο θεωρήθηκε ότι μπορεί να αποτελέσει έναν «κήπο» προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης (Γαλλία, Γερμανία) αλλά και χώρο εκπαίδευσης ή προεκπαίδευσης (Ντεκρολύ, Μοντεσσόρι κλπ). Στις ΗΠΑ μάλιστα η προσχολική αγωγή χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο και χώρος παροχής αντισταθμιστικής αγωγής για τις «κατώτερες» και χειμαζόμενες ταξικά και φυλετικά κατηγορίες του πληθυσμού.
Υπάρχει σαφώς μια ποικιλομορφία μορφών προσχολικής αγωγής στις διάφορες χώρες που καμιά σώνει και καλά δεν οδηγεί σε ένας είδος υποχρεωτικότητας.
Από κάποιους συναδέλφους προβάλλεται η παιδαγωγική αντίθεση στην υποχρεωτικότητα της προσχολικής αγωγής. Ιδιαίτερα σήμερα που με όχημα την ανακάλυψη του Βιγκότσκι, της αναδυόμενης γραφής κλπ και με την προσέγγιση διδακτικών ενοτήτων-μαθημάτων ουσιαστικά διολισθαίνουμε στη σχολειοποίηση της προσχολικής αγωγής.
Αν και ένας μέρος της δικής μας κριτικής βρίσκεται πιο κοντά σε αυτές τις προσεγγίσεις το πρόβλημα με τούτη την συζήτηση είναι ότι δύσκολα μπορεί να θέσει κανείς σε αυτήν (μέσα στην σημερινή κοινωνία) μια- έστω-…άνω τελεία.
Πραγματικά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε (για την ακρίβεια δεν θέλουμε κιόλας αλλά και να θέλαμε δεν θα μπορούσαμε) ότι η σημερινή μορφή της προσχολικής αγωγής (άρα και η υποχρεωτικότητα) είναι αυτή που θα θέλαμε για τα παιδιά και τους γονείς τους.
Ούτε βέβαια τίποτε μας εξασφαλίζει πως σε μια ενδεχόμενη αυριανή κοινωνική οργάνωση η προσχολική αγωγή θα έχει τη σημερινή μορφή.
Βέβαια, από την συζήτηση αυτή μπορούμε να «αποσπάσουμε» ένα πολιτικό στοιχείο που έχει να κάνει με τη δημιουργία μιας προδημοτικής (άρα σχολειοποιημένης και προσανατολισμένης στην επίδοση και στην «αξιολόγηση») προσχολικής αγωγής. Αλλά μέχρις εδώ προς το παρόν…
Βέβαια η ΔΥΠΑ είναι το κληροδότημα μιας μεγάλης θεσμικής παράδοσης και λογικής που κυριαρχεί στο συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών και όχι μόνο. Έτσι υπολογίζουν ότι θα επεκτείνουν και ταυτόχρονα θα κλείσουν το επάγγελμα στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Το αρνητικό αντίστοιχό της ήταν π.χ. το χρόνιο αίτημα των βρεφονηπιαγωγών για υπαγωγή στο ΥΠΕΠΘ (που με έναν αντίστοιχο «γωνιασμένο» και γραμμικό τρόπο θα οδηγούσε στην εξίσωση ωραρίων, εορτών και εργασιακών όρων). Ή πάλι η σημερινή θέση του κεντρικού συνδικαλιστικού τους οργάνου στους ΠΟΕ ΟΤΑ που μέσα στις σωστές θέσεις ενάντια στην τροπολογία του ΥΠΕΠΘ και υπέρ της διεκδίκησης δωρεάν προσχολικής αγωγής (είτε στους δήμους είτε στο δημόσιο) «φιλοξενεί» ως ακροτελεύτια θέση μια θεσμική πρόταση (προς την πολιτεία φυσικά!) για ενιαίο παιδαγωγικό φορέα προσχολικής αγωγής.
Ο θεσμικός προσανατολισμός είναι φυσικά βρόγχος μεγάλος για κάθε συνδικαλιστικό κίνημα.
Απλά στην περίπτωση του ενός χρόνου προσχολικής αγωγής φάνηκε με δραματικό τρόπο η διάψευση του θεσμικού φληναφήματος.
Ο ένας χρόνος ΔΥΠΑ δεν έφερε ούτε την κατοχύρωση και «αναβάθμιση»των νηπιαγωγών, ούτε την εξίσωση των βρεφονηπιαγωγών με αυτούς. Απλά άνοιξε την πόρτα στην ιδιωτικοποίηση!
Υπάρχει μήπως καμία αμφιβολία ότι αν υπήρχαν περισσότερα δημόσια νηπιαγωγεία (ή παιδικοί σταθμοί που δεν θα πλήρωναν οι γονείς) διορισμένοι και με πλήρη εργασιακά δικαιώματα νηπιαγωγοί ή βρεφονηπιαγωγοί, οι γονείς δεν θα επέλεγαν το δρόμο της δωρεάν προσχολικής αγωγής; Ποιος στραβός δεν θέλει το φως του;
Και ας επέλεγαν οι γονείς (μιας και στο νεοφιλελεύθερο δόγμα είτε τύπου Καραμανλή είτε τύπου Παπανδρέου όλα γίνονται με την επίκλήση του δικαιώματος επιλογής των γονέων) που θα πήγαιναν τα παιδιά τους!
Θα αναρωτηθεί κάποιος μήπως αυτή είναι μια άλλη μελλοντική «αφήγηση»…
Είναι μήπως ευκολότερος αυτός ο δρόμος των διεκδικήσεων για σχολεία-διορισμούς σύμφωνα με την λογική που εκθέτουμε εδώ; Όχι προφανώς!
Κανένα αίτημα δεν είναι «εξασφαλισμένο» αφού και στο πρόβλημα π.χ. της σχολικής στέγης το σύστημα ετοιμάζει σήμερα λύσεις κάθε άλλο παρά δημόσιου-δωρεάν χαρακτήρα (οι περίφημες συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού ΣΜΙΤ).
Είναι όμως ένας δρόμος που μπορούμε (έστω και δύσκολα) να τον βαδίσουμε.
Ένας δρόμος που ξεκινά από τις υπαρκτές ανάγκες της εργαζόμενης πλειοψηφίας, που έτσι ή αλλιώς τον βαδίζουμε κάθε φορά που βγαίνουμε στο δρόμο (και που κάποτε έχει και τις μικρές επιτυχίες του, καθόλου αμελητέες σήμερα).Στον πάτο της γραφής δεν ανατίθεται στο κράτος αυτό που δεν μπορεί να πετύχει το κίνημα και δεν φορτώνεται στο κίνημα αυτό που θέλει να περάσει το…κράτος (και οι κυβερνήσεις του).